Hoe zet je Huizen op de kaart? Hoe wordt je als kunstenares bekend? Sommige voorvallen krijgen een onbedoeld effect. Zo ook het verzoek van de gemeente aan kunstenares Ellen Vroegh om twee schilderijen van haar expositie in het gemeentehuis van plek te verwisselen. Vroegh explodeerde en liep naar de krant van Wakker Kunstminnend Nederland. Een mediahype volgde. Op woensdag 28 mei debatteerde de raad over de kwestie. GroenLinks is vooral bezorgd over de nieuwe lijn van de gemeente: het college wil uit respect voor ieders achtergrond voorkomen dat mensen aanstoot nemen aan kunst. Wij vrezen onnavolgbaar beleid, willekeur, angsthazerij en vervlakking.
Interpellatiedebat over verhangen van kunst, d.d. 28 mei 2008
Inbreng Gerrit Pas, fractievoorzitter GroenLinks
Huizen staat weer op de kaart.
Binnenkort stemt deze raad over een voorstel van het college om 12.000 euro uit te trekken voor de promotie van Huizen, stadspromotie!
‘Is dat nog nodig?’ vraagt GroenLinks zich af.
Of moet er na vorige week nog flink wat geld bij?
Waarom GroenLinks het interpellatieverzoek van LH steunt
Leefbaar Huizen heeft deze interpellatie aangevraagd. Terecht!
Als je als gemeente zo de aandacht op je weet te vestigen,
als er zoveel verbaasde reacties uit de bevolking komen,
dan móet je deze zaak in de raad bespreken,
al was het maar om ongenuanceerde verhalen tegen te spreken of recht te zetten.
Bovendien is het verhangen – een merkwaardig woord in dit verband – gebaseerd op een gemotiveerd collegebesluit dat afwijkt van het expositiebeleid.
Daar komt nog iets bij: als een minderheid in de raad het college aan de tand wil voelen, dan ondersteunt GroenLinks dit verzoek om aan de vereiste steun te komen.
Dat is een kwestie van democratische houding.
Ik wil stilstaan bij drie punten:
1. Het gebeuren zelf
2. De landelijke affaire
3. Het expositiebeleid van de gemeente
Het gebeuren zelf
Volgens de informatie van het college kwamen er na het ophangen van de expositie klachten van onder meer het personeel en één man van allochtone afkomst over twee (naakt)schilderijen.
Vraag aan het college:
De formulering ‘onder meer ‘ roept de vraag op wie er nog meer klachten hadden?
Een van de wethouders wellicht?
Na de klachten verzoekt de voor de exposities verantwoordelijke ambtenaar de kunstenares om de werken een eindje verderop te hangen – je zou kunnen zeggen: ze zoekt naar een typische Nederlandse polderoplossing.
De kunstenares vond dat niet leuk,
en had volgens ons ook gewoon ‘nee’ moeten zeggen,
maar belt meteen de krant van Wakker Kunstminnend Nederland.
En daarmee krijgen de werken én de maker nationale aandacht: in kranten, op radio- en tv. Even dreigde er op donderdag zelfs een spoeddebat in de Tweede Kamer.
Huizen op één avond te zien op TV-Noord-Holland, in Eénvandaag en Netwerk!
Huizenpromotie!
Voorzitter, bij de laatste raadsvergadering vertelde de burgemeester vol trots dat een Huizer (doelend op dhr Hoelscher) in het nieuws was geweest, maar dat het jammer was dat de naam Huizen niet werd genoemd en of raadsleden daar in het vervolg wel aan wilden denken…. Moet je altijd alles wensen….?
De landelijke affaire
Dat zo’n incident uitgroeit tot een ware hype, met aandacht in álle serieuze landelijke media, dat zegt iets over het giftige politieke klimaat dat momenteel in Nederland heerst.
Ik heb met verbazing de berichtgeving gevolgd.
En zag een merkwaardige goochelact:
• Waarbij de man van allochtone afkomst werd omgetoverd tot een moslim (alsof dat altijd aan de buitenkant is te zien).
• Die ene moslim werden er vervolgens in de berichtgeving meerderen: gesproken wordt over ‘enkele moslim mannen’.
• Daarna werden de moslims omgetoverd tot representanten van de fundamentalistische moslims die kennelijk besloten hebben Huizen een lesje te leren. Op internet vallen termen als ‘de Taliban van Huizen’.
• Alom klinkt er bezorgdheid. EO’s Netwerk opende donderdagavond met de aankondiging (letterlijk): ‘Naaktschilderijen weggehaald na klachten van moslims. Bepalen strenge moslims ons kunstbeleid?’
Notabene de EO op de bres voor de vrijzinnigheid! Wie had dat kunnen bedenken?
• De zich kwaliteitskrant noemende Volkskrant had op pagina 3 een geïllustreerd artikel onder de kop ‘Huizen verhangt kunst na klachten moslims’.
• Het verhaal van de moslims is een eigen leven gaan leiden.
• Dat het allemaal begón met bezwaren van ons personeel, dat werd van secundair belang.
Nee, hun bezwaren werden zelfs door de kunstenares omgetoverd tot een laffe smoes, omdat de gemeente niets meer over moslims zou durven zeggen.
En daardoor zou de vrijheid van meningsuiting hier op het spel staan!
Grote woorden….
De pers zocht beelden bij dit vertoog,
liefst een loco-burgemeester – zonder ketting! - staande naast de schilderijen.
En die krijgt dan de strontkar over zich heen, hoe goed ze het ook probeert uit te leggen…
Vraag:
Waar was de voor kunst verantwoordelijke wethouder Tijhaar?
(een sfinx in de luwte; ze voerde wel samen met de loco-burgemeester het gesprek met de kunstenares)
Waarom voerde zij niet het woord?
Het zijn toch de uitgangspunten van haar beleid die – ook vanavond – ter discussie staan?
De loco-burgemeester is het slachtoffer geworden van de stemming in Nederland, van het klimaat dat mede door haar eigen partij de afgelopen jaren is geschapen.
Het klimaat waarin het zwart/wit-schema domineert:
het verdraagzame blanke Nederland dat bedreigd wordt door vreemdelingen met een intolerante religie (de islam) – zeg maar door mannen met lange baarden, jurken en zwaarden….
Een klimaat, een denktrant, waarin geen plaats meer is voor nuance
(waarin bijvoorbeeld de reactie van de Turkse moskee - ‘we zijn niet zo kleinzielig’ - niet past).
Een klimaat waarin allochtonen in feite worden uitgesloten en gedemoniseerd.
Voor de integratie is dat niet bevorderlijk!
Ondertussen heeft de affaire een merkwaardige wending gekregen.
De VVD-fractie in Den Haag wenst nu dat de werken uit Huizen worden verhangen naar Tweede-Kamergebouw. De verwarring in VVD-kring moet toch wel erg groot zijn?
Nu over het Expositiebeleid van het college, en de uitgangspunten daarvan
Uit de informatie van het college maken wij op dat er géén of nauwelijks beleid is wat betreft het exposeren in het gemeentehuis.
De gemeente biedt op de begane grond een podium waar mensen uit Huizen kunnen exposeren, op eigen kosten.
Uitgangspunt is dat er slechts een globale toetsing vooraf is.
Het ophangen van het werk laat men aan de kunstenaar zelf over.
Dat is een goede, sympathieke voorziening die moet blijven.
Er zijn de afgelopen 21 jaar nooit problemen geweest.
En toen er vorige week wat bezwaren kwamen, probeerde men dat praktisch op te lossen door de kunstenares te vragen twee werken te verhangen.
Het college heeft dat uiteindelijk doorgedrukt .
De kunstenares was verbolgen, maar verwisselde uiteindelijk toch de werken…
Ik vind het jammer dat ze niet echt principieel is geweest.
Het college geeft als motivering voor haar besluit ‘dat ze gezocht heeft naar een voor alle partijen goede oplossing (een compromis): een zorgvuldige afweging tussen de vrijheid van menings/kunstuiting en de mondelinge klachten van mensen die dit als aanstootgevend ervaren.’ (brief aan raadsleden, 22 mei)
Het college probeert zo de kool en de geit te sparen,
maar met ver strekkende gevolgen voor het expositiebeleid!
In het persbericht van 22 mei stelt het college:
‘De gemeente is van oordeel, dat ongeacht afkomst, geloof, religie of welke andere overtuiging ook, geluiden uit de samenleving dan wel geluiden vanuit het eigen personeel dienen te worden gerespecteerd.’
Dat lijkt sympathiek!
Maar wat hier staat is bestuurlijk uitermate dubieus.
Want, vraag aan het college: Hoe weegt u dit af?
Wanneer respecteert u bepaalde geluiden en grijpt u in? Wanneer niet?
Wat doet u met de velen die géén bezwaar hebben?
Wij vrezen dat conservatisme hierbij uiteindelijk de norm wordt!
Vraag aan het college:
Stel: de kunstenares had in het gesprek met de loco-burgemeester en de portefeuillehouder gezegd ‘ik mocht mijn werk zelf ophangen, er werden geen beperkingen opgelegd en ik ga ze nu niet meer verhangen, dat vertik ik?
Wat had u dan gedaan?
Had u dan uiteindelijk háár mening gerespecteerd en waren ze dan blijven hangen?
Of… had u ze dan zélf laten verhangen?
Met het vermijden van aanstootgevendheid geeft het college in feite een aanzet voor een nieuw expositiebeleid.
En met dát criterium begeeft dit college zich op een uiterst hellend vlak.
Want: wat is aanstootgevend?
Dat is toch heel subjectief!
Maar nog afgezien van ieders persoonlijke opvatting,
algemeen wordt erkend dat kunst juist móet prikkelen, juist reacties móet oproepen.
Aanstootgevend (en dat hoeft niet altijd een erotische lading te hebben) kán dus ook een kwaliteit van kunst zijn.
Als het doel wordt het vermijden van aanstootgevendheid,
dan leidt dat niet alleen tot vervlakking van wat wordt geëxposeerd,
maar ook tot onnavolgbare beslissingen.
Een reeks incidenten uit het verleden toont dit aan:
• Eind jaren ’40 werd bijvoorbeeld de wandschildering ‘Vragende kinderen’ van Karel Appel uit de kantine van het stadhuis van Amsterdam na protesten van ambtenaren verwijderd: men plakte er behang over heen.
Later werd het werk gerestaureerd; en nu wordt het alom geprezen!
• Een paar jaar geleden wilde het bestuur van het Huizer Museum geen foto’s van Ed van der Elsken ophangen om te voorkomen dat bezoekers zich daar aan zouden storen.
• Vorig jaar kocht het Haags Gemeentemuseum wél een aantal foto’s van de Iraanse fotografe Sooreh Hera, maar wilde deze niet exposeren vanwege mogelijke aanstootgevendheid. Een gigantische vorm van betutteling en angsthazerij!
• In Huizen moesten vorige week twee werken worden verhangen, maar deze week mocht er wél een affiche voor de theatervoorstelling ‘De Pornograaf’ in de publieke VVV-ruimte worden opgehangen, ook met bloot. Wie snapt dit nog?
Onze conclusie:
Het vermijden van aanstootgevend werk leidt tot volstrekte willekeur! Glad ijs!
Tot onnavolgbare besluiten.
Tot kritiek van álle kanten.
En uiteindelijk ook tot risicomijdend gedrag!
Vraag aan het college:
Erkent u met ons dat het vermijden van aanstoot geven geen goed uitgangspunt is bij het expositiebeleid?
Ten slotte de motie die de VVD-fractie zojuist heeft ingediend:
De VVD stelde in haar bijdrage dat er is gemarchandeerd met de vrijheid van meningsuiting en dat er een verkeerde inschatting is gemaakt, en dat dit niet had mogen gebeuren; via een motie vraagt de VVD nu nadere regels voor exposities.
Gelet op de woorden die de VVD heeft uitgesproken, heeft ze in feite een motie van afkeuring over het gevoerde beleid ingediend. Zo zal GroenLinks hem beoordelen!
Inbreng Gerrit Pas in tweede instantie
(Reactie op de beantwoording van de vragen door de burgemeester
Een anekdote:
Dinsdag avond luisterde ik naar het nps-radioprogramma Kunststof.
Daarin werd de kunstenares Gerti Bierenbroodspot geïnterviewd.
Ze vertelde over haar oom Leo Gestel die vroeger op Huizerhoogt woonde. Zo kwam het gesprek op Blaricum en Laren als kunstenaarsdorpen. En kwam het gesprek op Huizen, waar je vroeger niet moest komen.
En zo kwam ook het incident met de twee naaktschilderijen ter sprake.
Gerti Bierenbroodspot fulmineerde tegen de moslims die hier achter zaten…
Ik stuurde een mailtje naar de redactie: Volgens de informatie die ik als raadslid van het college gekregen heb, ging het om klachten van personeel, en dat geen moslims.
Mijn mailtje werd in het gesprek ingebracht. De reactie van Bierenbrootspot: ‘Oh, dan waren het die conservatieve gereformeerden…’
De moslims werden gewoon ingeruild…
De bordjes werden simpelweg verhangen: de wereld was weer overzichtelijk.
Laten we oppassen voor schematisch denken!
De burgemeester herhaalde in zijn beantwoording van onze vragen in feite de informatie die wij als raadsleden al op donderdag 22 mei van het college hebben ontvangen.
Hij heeft niets nieuws gezegd.
Dat geldt ook voor zijn uitlatingen over de zorgvuldige afweging die het college heeft gemaakt, het praktische compromis.
De vrijheid van meningsuiting is niet in het geding gekomen, stelt het college…
Ik concludeer dat de VVD-fractie een andere mening is toegedaan.
GroenLinks vindt dat u regels mag stellen voor exposities in dit huis: die zijn er ook – algemene regels als globale toetsing vooraf e.d.
GroenLinks vindt ook dat bij de inrichting van de expositie gekeken mag worden naar de juiste plek.
Maar GroenLinks vindt dat u zich op een hellend vlak begeeft wanneer u reageert op klachten op een lopende expositie. Ons antwoord op dergelijke klachten zou zijn: ‘Jammer, over drie weken is er weer een andere expositie.’
Hoewel de burgemeester dit ontkent, krijgen wij de indruk dat de beide collegeleden in het gesprek met de kunstenares hebben gedreigd hebben met fysieke verwijdering van de werken als de kunstenares ze niet zelf zou verhangen.
Groenlinks vindt dat het oordeel van medewerkers en bezoekers niet maatgevend mag zijn voor het expositiebeleid in de publieke ruimte. Dat leidt tot willekeur en vervlakking.
Wat ons betreft was deze collegeactie er een van: eens en nooit weer.
Dat brengt me bij de motie van de VVD.
Het is een motie van afkeuring.
Hij werd ingediend na een verhaal met veel woorden van afkeuring:
- er is gemarchandeerd met de vrijheid van meningsuiting;
- er is een verkeerde inschatting gemaakt;
- dit had niet mogen gebeuren.
En daarom wil de VVD nadere regels. Dat doe je niet naar aanleiding van een incident.
Dat doe je als je een herhaling wilt voorkomen, als je het collegebeleid afkeurt.
GroenLinks wil een glijdende schaal voorkomen.
Daarom steunen wij die motie.
Deze motie kwam niet in stemming, want het college zegde toe met nadere regels te zullen komen.
Motie om schilderijen terug te hangen
Leefbaar Huizen, D66 en Dorpsbelangen Huizen dienden een motie in die van het college eiste dat de beide schilderijen zouden worden teruggehangen naar de oorspronkelijke plek.
GroenLinks was tegen:
- De kunstenares was uiteindelijk tijdens het gesprek met beide wethouders akkoord gegaan met de verwisseling van de werken. Als ze principieel was geweest, had ze ‘nee’ gezegd of haar werk weggehaald.
- Weer terughangen zou wel erg lijken op het spelletje zakdoekleggen.
- Wij vreesden dat Huizen zich hiermee belachelijk zou maken.
- En dat dit tot nog meer Huizen-promotie zou leiden.
Ook over deze motie werd niet gestemd. Tijdens de bespreking van de motie, verwijderde de kunstenares beide werken.
Ook zo gauw gekwetst?